ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 3، خرداد 1402 ، شماره پی در پی 85

نگاهی به ویژگیهای سبکی اشعار محمد‌تقی علی‌آبادی مازندرانی (مَلالی)

صفحه (85 - 99)
محمدجواد قاسمی ، محمدرضا معصومی (نویسنده مسئول)، محمدهادی خالق‌زاده
تاریخ دریافت مقاله : اردیبهشت 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مرداد 1401

چکیده

زمینه و هدف: یکی از‌ بهترین شیوه ها در معرفی و شناساندن پیشینۀ فرهنگی اقوام و ملل گوناگون و اصالت آنان، توجه به نسخه های خطی است؛ چراکه این نسخ بخشی از میراث و شناسنامۀ فرهنگی، ادبی و تاریخی یک ملت است و معرفی و تصحیح آنان گامی بلند در ارج نهادن و تقویت بنیانهای فرهنگی و ادبی یک زبان به حساب می‌آید. یکی از این نسخه ها، نسخۀ خطی کلیات میرزا تقی صاحب علی آبادی از شاعران نیمۀ دوم قرن سیزدهم است. هدف اصلی این پژوهش، معرفی نسخۀ خطی کلیات این شاعر توانمند و بررسی و تحلیل ویژگیهای سبکی آن از سه منظر زبانی، ادبی و فکری است.

روش مطالعه: روش کار در این جستار به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی است و داده ها بطریق برگه نویسی و نمونه برداری از متن با مطالعه و بررسی مکرر و انتخاب گزینه های تکرارشونده جمع‌آوری شده اند. گاه ذکر موارد شاذ و نادر به پاسخگویی و نزدیک شدن به سؤالات پژوهش کمک نموده است.

یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از آن است که محتوای این اثر دارای برخی ویژگیهای سبک خراسانی ازقبیل ترکیبات و لغات قدیمی، کاربرد افعال در شکل کهن، استفاده از آرایه های ادبی، تشبیهات، کنایات قابل‌فهم و استعاره های زودیاب است. این شاعر، امکانات زبانی و ادبی را در خدمت آموزه های دینی و مدح شاهان و حاکمان زمان خویش به کار گرفته است.

نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشانگر آن است که میرزا محمدتقی علی آبادی مازندرانی با ذوقی ادبی به شیوۀ قدما، بویژه شاعران سبک خراسانی، در سرودن قصیده موفق عمل نموده است. توصیف ممدوحان، تشبیهات و استعاره های زودفهم، زبان ساده و بعضاً کاربرد ترکیبات عربی به سیاق دشوار بنا به اقتضای سبک درباری، ذکر اصطلاحات دینی، قرآنی و عرفانی از ویژگیهای این منظومه است.

کلمات کلیدی
نسخه خطی , کلیات محمدتقی علی‌آبادی , ویژگیهای سبکی.

• آرین‌پور. یحیی (1373). از صبا تا نیما. تهران: زوار.
• درایتی. مصطفی (1391). فهرستگان نسخه های خطی ایران. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه های ملی جمهوری اسلامی.
• درگاهی. زین‌العابدین (1393). «شینیۀ صاحب دیوان علی‌آبادی در مدح و منقبت امام رضا (ع)». نشریۀ میراث شهاب. شمارۀ 76 و 77. صص 112ـ 101.
• رضایی. عبدالعظیم (1378). گنجینۀ تاریخ ایران. جلد 2. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
• رکن‌زاده. محمدحسین (1338). دانشمندان و سخن‌سرایان فارسی. جلد2. تهران: اسلامیه و خیام.
• شفیعی کدکنی. محمدرضا (1387). ادوار شعر فارسی. ویرایش پنجم. تهران: سخن.
• شفیعی کدکنی. محمدرضا (1392). صورخیال. چاپ سوم. تهران: آگاه.
• فتوحی رودمعجنی. محمود (1390). سبک‌شناسی؛ نظریه ها، رویکردها و روشها. تهران: سخن.
• گروسی. فاضل (1376). انجمن خاقان. با مقدمۀ توفیق سبحانی. تهران: روزبه.
• مایل هروی. نجیب (1379). «شیوه های احیای متون». آینۀ میراث. شمارۀ 9. صص 115 ـ 110.
• ملاح. حسینعلی (1385). پیوند موسیقی و شعر. تهران: فضا.
• ملالی علی آبادی، محمدتقی. (1273)، کلیات ملالی، نسخه خطی کتابخانۀ ملی به شمارۀ 11192.
• نواب شیرازی. علی‌اکبر (1371). تذکرۀ دلگشا. تصحیح منصور رستگار فسایی. شیراز: نوید.
• هدایت. رضا قلیخان (1383). مجمع‌الفصحاء. تصحیح مظاهر مصفا. جلد2. تهران: امیرکبیر.